Έθιμα των Χριστουγέννων στη Κύπρο

Παλιά οι άνθρωποι φρόντιζαν ν'αφήνουν κατά τη νύκτα των Χριστουγέννων να φέγγει το φως ενός λυχναριού ή μιας λάμπας πετρελαίου. Ο κόσμος πίστευε ότι έπρεπε να υπάρχει αναμμένη μια μικρή φλόγα, διότι τη νύχτα αυτή τζοιλιοπονά (κοιλοπονάει) για να γεννήσει η Παναγία, και έχει ανάγκη από φως.
Από τη παραμονή των Χριστουγέννων κάθε νοικοκυρά στη κυπριακή ύπαιθρο κυρίως ζύμωνε κουλούρια, κούμουλα, και χριστόψωμα για τη γέννηση του Χριστού που λέγονται γεννόπιττες. Ομάδες παιδιών περιέρχονταν τα σπίτια και έψαλλαν τα κάλαντα της γέννησης του Θεανθρώπου.
Στη Πάφο και σε άλλες περιοχές της Κύπρου κατά τη μέρα των Χριστουγέννων έσφαζαν προς τιμήν του Χριστού χοίρο, ειδικά θρεμμένο κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Όταν η σφαγή γινόταν την προηγούμενη των Χριστουγέννων, υπήρχε η συνήθεια να τοποθετούνται μετά τη σφαγή λίγα κλωνάρια ελιάς πάνω στα κρέατα. Το έκαναν αυτό διότι πίστευαν ότι διαφορετικά, όταν θα ερχόταν ο Άγιος Βασίλης τη Πρωτοχρονιά, θα ουρούσε πάνω τους. Τη μέρα των Χριστουγέννων κάθε οικογένεια φρόντιζε να έχει στο σπίτι της, είτε βρασμένα πουλερικά, είτε κομμάτια χοιρινού κρέατος, λουκάνικα, ζαλατίνα (πηκτή) από χοίρο που σφάχτηκε προηγουμένως, και αλκοολούχο ποτό. Κανόνιζαν επίσης να έχουν και γλυκό του κουταλιού για τους επισκέπτες.
Με την άναρξη των Χριστουγέννων πίστευαν ότι έρχονταν οι Καλικάντζαροι ή Πλανήταροι ή Σκαλαπούνταροι, τα γνωστά δαιμόνια που εξαφανίζονται με τον αγιασμό των Φώτων. Το δεδομένο αυτό, έκανε τους ανθρώπους να παίρνουν μέτρα. Στη διάρκεια των Δωδεκαημέρων απόφευγαν να λούζονται, διοτί σύμφωνα με την επικρατούσα πρόληψη οι Καλικάντζιαροι θα έπερναν τα αποχτενίδια και το σαπούνι. Οι άνθρωποι πίσταυαν ότι ένα τετοιο γεγονός θα μπορούσε να προκαλέσει κρίση έντονης αδυναμίας, που θα οδηγούσε το άτομο που λούστικε, ακόμη και στο θάνατο. Οι κοπέλες έπρεπε να αποφεύγουν να βγέννουν έξω κατά τις νύκτες χωρίς να συνοδεύονται από άλλα συγγενικά τους πρόσωπα. Προφανώς, διότι υπερίσχυε ο φόβος ότι οι Καλικάντζαροι, οι οποίοι ήταν ελεύθεροι κατά τα Δωδεκάμερα, μπορούσαν να τους κάνουν κακό, αν τις έβρησκαν μόνες τους. Οι άνθρωποι έπρεπε επίσης να αποφεύγουν να κόβουν τα νύχια τους, διότι οι Καλικάντζιαροι που παρακολουθούσαν θα τα έπερναν, και ένα τέτοιο γεγονός μπορούσε να προκαλέσει κώφωση. Δεν έπρεπε επίσης να γίνει κόψιμο ρούχων, που προορίζονταν για το ράψιμο νέων ενδυμάτων. Πίστευαν ότι τα ρούχα που κόβονται κατά τη περίοδο των Δωδεκαημέρων, πως δεν ήταν δυνατό να ραφτούν ποτέ, και κάτι τέτοιο μπορεί να σημαίνει τη παρουσία ενός μακάβριου σύμβαντος. Οι Κύπριοι θεορούσαν ότι δεν έπρεπε ν'αναλαμβάνουν εργασίες κατά τα Δωδεκάμερα.