Quantcast
Channel: NOCTOC
Viewing all articles
Browse latest Browse all 44

Οι Αποκριές στην Κύπρο: Σήκωσες · Μεταμφιέσεις · Σούσες

$
0
0

Στη Κύπρο οι Αποκριές λέγονται Σήκωσες. Ονομάστηκαν έτσι διότι κατά την περίοδο αυτή σηκώνουν τις μη νηστήσιμες τροφές από το φαγητό τους. Υπάρχουν οι μεγάλες Σήκωσες και οι μικρές Σήκωσες. Η πρώτη μεγάλη Σήκωση είναι η Σήκωση της Κρεατινής και η δεύτερη είναι η Σήκωση της Τυρινής. Η δε μικρές Σήκωσες είναι αυτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου) και αυτή των αποστόλων Πέτρου και Παύλου (29 Ιουνίου) όταν λήξει η νηστεία που αρχίζει από την ημέρα των Αγίω...ν Πάντων η οποία είναι κινητή εορτή.
Στην Κύπρο επίσης δεν υπάρχουν δυο ψυχοσάββατα αλλά τέσσερα. Το Ψυχοσάββατο μετά τη λεγόμενη Τσικνόπεφτην ονομάζεται πρώτο ψυχοσάββατο και είναι αφιερωμένο στις ψυχές των πεθαμένων ενώ το δεύτερο είναι αφιερωμένο στους ιερομένους. Ακολουθεί το τρίτο Ψυχοσάββατο που είναι για τους σκοτομένους (αυτούς που βρήκαν βιαίο θάνατο). Το τέταρτο γίνεται το Σάββατο προ της Πεντηκοστής.
Η πρώτη Σήκωση, που γίνεται κατά την Κυριακή μετά το πρώτο Ψυχοσάββατο, λέγεται της κρεατινής γιατί τα εδέσματα αποτελούνται κατ'εξοχήν από κρέατα. Το δεύτερο συμπόσιο γίνεται κατά την Κυριακή μετά το δεύτερο Ψυχοσάββατο η οποία λέγεται Κυριακή της Τυρινής, διότι δεν επιτρέπονται τα κρέατα, αλλά παρασκευάσματα από γάλα. Κύριο φαγητό είναι τα μακαρόνια που συνδέονται με τη λέξη μακαρκά και τρώγονται για να μακαριστούν (συγχωρεθούν) οι νεκροί.
Συνέχεια του συμποσίου της Τυρινής θεωρείται το συμπόσιο της Καθαράς Δευτέρας, αφού συνεχίζονται τα ίδια έθιμα και κατ'εξοχήν οι ματαμφιέσεις. Μετά την Καθαρά Δευτέρα έρχεται το τρίτο Ψυχοσάββατο, αφιερομένο στους σκοτομένους ενώ η Μεγάλη Σαρακοστή έχει ήδη αρχίσει.


 
Εκείνο, όμως, που αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό των Αποκριών είναι οι μεταμφιέσεις, οι οποίες στην Κύπρο λέγονται μάσκες (από το λατινικό masca). Παλαιότερα οι μεταμφιεσμένοι μαύριζαν το πρόσωπο με καβουρνιασμένο σιτάρι (πράγμα που φανερώνει τη σχέση των καρναβαλιών με τη γεωργία), ή με αιθάλη (καπνιά) της κατσαρόλας και του τηγανιού. Επίσης έβαζαν στο πρόσωπό τους μια κουρούκλα ή προβειές και άφηναν μόνο τη μύτη, τα μάτια και το στόμα να φαίνονται. Αυτό, βέβαια, γινόταν προτού αρχίσει η κατασκευή των σημερινών μασκών από χαρτόνι ή πλαστικό. Παλαιότερα μεταφιέζονταν συνήθως οι άντρες, οι οποίοι ντύνονταν πολλές φορές με γυναικείες παραδοσιακές ενδυμασίες. 'Οταν όμως τύχαινε να μεταμφιέζονται και γυναίκες, συνήθως ντύνονταν με ανδρικές παραδοσιακές ενδυμασίες. Το αντίθετο στη μαγεία διαδραματίζει μαγάλο ρόλο. Έτσι και οι ματαμφιεσμένοι αλλάζουν το φύλο τους για να επιτύχει ο μαγικός σκοπός τους, που είναι η εκδίωξη των πονηρών πνευμάτων της φύσης, που φεύγουν τον χειμώνα κι έτσι προάγεται η βλάστηση κατά την άνοιξη.


Κατά τις Αποκριές, τα κορίτσια συγκετρώνονταν από νωρίς στο λεγόμενο παλάτιν ή δίχωρον (σπίτι με νευκάν[=κεντρική δοκό] και κάμαραν) για να σουστούν (κουνηθούν) στις σούσες (κούνιες, αρχ. αιώρες) και να τραγουδήσουν τραγούδια για τους αγαπημένους τους. Κατά το απόγευμα διαλύονταν και προσέρχονταν στο οικογενειακό μεγάλο συμπόσιο της Κρεατινής. Σε μερικά χωριά, όπως στην Κυθρέα, έστηναν τις σούσες στο ύπαιθρο, δε δέντρα. Με το έθιμο της σούσας (αιώρας) συνδέεται αρχαίος μύθος, σύμφωνα με τον οποίο η Ηριγόνη, κόρη του Ικάριου, κρεμάστηκε απελπισμένη από ένα δέντρο, όταν βρήκε νεκρό τον πατέρα της, που τον είχαν σκοτώσει οι κάτοικοι της Αττικής, στους οποίους είχε δώσει κρασί και μέθυσαν, αλλά αυτοί νόμισαν ότι τους είχε φαρμακώσει. Στον Ικάριο είχε διδάξει την καλλιέργεια του αμπελιού ο θεός του κρασιού Διόνυσος. Από το γεγονός αυτό καθιερώθηκε στην Αθήνα, κατά τη γιορτή των ανθεστηρίων, το έθιμο της αιώρας, κατά το οποίο τα κορίτσια κρέμονταν πάνω στα δέντρα. Ο συμβολισμός του εθίμου είναι η προαγωγή της βλάστησης κατά μαγικό τρόπο, όπως δηλαδή κινούνται τα κορίτσια πάνω στα δέντρα, έτσι να κινηθεί και η γη και να αποδώσει καρπούς. Σε μερικές περιοχές της Κύπρου στήνονταν την Ανάσταση (Πάφος), τα Φώτα μέχρι της Τυροφάγου (Αστρομερίτης), ή κατά τον αντίγαμον (χωριά της Ορεινής Λευκωσίας).





Viewing all articles
Browse latest Browse all 44

Trending Articles